Wettelijke bijzondere ontslagbescherming (deel 2)

Beroepsgroepen met wettelijke bijzondere ontslagbescherming

Ontslagbescherming draagt bij aan het beschermen van de basisrechten van werknemers. Het helpt werknemers om financiële zekerheid te behouden. Daarnaast zijn er beroepsgroepen die wettelijke bijzondere ontslagbescherming genieten. In een vorig blog stonden we stil bij de bijzondere ontslagbescherming voor: (1) Leerlingen die een praktijkopleiding volgen, (2) zwangere werkneemsters en jonge moeders, (3) werknemers met ouderschapsverlof dan wel zorgverlof en (4) maatschappelijk geëngageerde werknemers. In dit blog voegen we daar drie beroepsgroepen aan toe:

1. Ernstig gehandicapte werknemers (Schwerbehinderte) en met hen gelijkgestelden

De bijzondere ontslagbescherming voor ernstig gehandicapte werknemers en personen met een gelijkwaardige status neemt niet de vorm aan van een ontslagverbod, aangezien het ontslag van ernstig gehandicapten niet is uitgesloten. Ernstig gehandicapte werknemers kunnen namelijk alleen met toestemming worden ontslagen. Volgens §68 e.v. van het Duitse SGB IX is voor gewoon en ook voor buitengewoon ontslag van ernstig gehandicapte werknemers de toestemming nodig van het Integratiebureau. Deze twee soorten toestemming staan echter los van elkaar.

Als het bevoegde Integratiebureau toestemming geeft voor het ontslag van de ernstig gehandicapte werknemer, heeft de werkgever slechts één maand de tijd om het ontslag aan te zeggen. Als er in het bedrijf een vertegenwoordigingsorgaan is voor ernstig gehandicapte werknemers, moet dit orgaan er ook bij worden betrokken. Tegelijkertijd dient altijd de contractueel overeengekomen of wettelijke opzegtermijn in acht worden genomen bij het ontslag van ernstig gehandicapte werknemers. Ook dient de werkgever bij het bevoegde Integratiebureau toestemming te vragen voor het buitengewoon ontslag van een ernstig gehandicapte werknemer binnen een termijn van twee weken nadat de werkgever kennis heeft genomen van de feiten die relevant zijn voor het ontslag.

Niet alleen werknemers met een ernstige handicap genieten ontslagbescherming, ook met hen gelijkgestelden. Dit zijn personen met een erkende zgn. Grad der Behinderung tussen 30% en 50%. Als de ernstige handicap nog niet is erkend op het moment dat de werknemer de ontslagbrief ontvangt, geniet de werknemer toch bijzondere ontslagbescherming als de aanvraag voor erkenning van een ernstige handicap ten minste drie weken voor ontvangst van de ontslagbrief is ingediend. Werknemers met een ernstige handicap die nog niet langer dan zes maanden in dienst zijn en werknemers die de leeftijd van 58 jaar hebben bereikt en recht hebben op een ontslagvergoeding, compensatie of soortgelijke uitkeringen in het kader van een sociaal plan, genieten geen bijzondere ontslagbescherming. Het vertegenwoordigingsorgaan van werknemers met een ernstige handicap (zgn. Schwerbehindertenvertretung) moet eveneens worden ingeschakeld.

2. Leden van ondernemingsraden en andere werknemersvertegenwoordigers

Leden van ondernemingsraden genieten bijzondere ontslagbescherming. Dit is bepaald in § 15, eerste lid van de wet Kündigungsschutzgesetz. Naast de leden van een ondernemingsraad genieten ook andere werknemersvertegenwoordigers ontslagbescherming, namelijk: (1) vertegenwoordigers van jongeren en leerlingen die een praktijkopleiding volgen (Auszubildende, hierna: leerling), (2) vertegenwoordigers die zijn gekozen door bemanningsleden van een schip of leden van een maritieme ondernemingsraad, (3) leden van een personeelsvertegenwoordigingsorgaan, (4) leden van de kiescommissie en kandidaten, en (5) werknemers die uitnodigingen versturen voor vergaderingen van ondernemingsraden, verkiezingsvergaderingen of bestuursvergaderingen.

Volgens § 15 KSchG is alleen gewoon ontslag van werknemersvertegenwoordigers uitgesloten. Maar ook ontslag op staande voet wegens dringende reden is niet zonder meer mogelijk. Daarvoor is vooraf toestemming nodig van het betreffende werknemersvertegenwoordigingsorgaan. Doorgaans zal het betreffende orgaan niet instemmen met het ontslag van het lid van het eigen orgaan. Dat is de reden dat er in de praktijk vaak een procedure (zgn. Zustimmungsersetzungsverfahren) voor de rechtbank (Arbeitsgericht) wordt gevoerd.

Werknemersvertegenwoordigers genieten bijzondere ontslagbescherming tijdens hun ambtstermijn en gedurende een bepaalde periode daarna. Voor leden van de ondernemingsraad, jongeren- en Auszubildende-vertegenwoordigers en leden van de maritieme ondernemingsraad wordt de bijzondere ontslagbescherming verlengd met een jaar na het einde van de ambtstermijn; leden van een vertegenwoordiging aan boord genieten na hun ambtstermijn nog zes maanden bijzondere ontslagbescherming.

Ondanks het ontbreken van een expliciete bepaling, genieten ook plaatsvervangende leden van de ondernemingsraad als bedoeld in § 15 KSchG ontslagbescherming zolang zij het eigenlijke OR-lid vervangen, ongeacht of het plaatsvervangende lid daadwerkelijk OR-activiteiten uitvoert gedurende deze periode. Het vervangende lid geniet alleen nawerkende bijzondere ontslagbescherming (gedurende een jaar na het einde van de werkzaamheden) als hij tijdens de periode van vervanging daadwerkelijk OR-werkzaamheden heeft verricht.

In § 15, derde lid KSchG is de bijzondere ontslagbescherming voor leden van de verkiezingscommissie en verkiezingskandidaten geregeld. Deze werknemers zijn beschermd vanaf het moment van benoeming dan wel vanaf het moment dat het verkiezingsvoorstel is opgesteld tot zes maanden na de bekendmaking van de verkiezingsuitslag. Initiatiefnemers van de verkiezing genieten bescherming tot de bekendmaking van de verkiezingsuitslag of drie maanden vanaf de datum van de uitnodiging of kandidaatstelling voor de verkiezing als de verkiezing niet succesvol was.

3. Functionarissen gegevensbescherming en andere functionarissen

De bijzondere ontslagbescherming voor functionarissen gegevensbescherming vloeit voort uit art. 6, vierde lid en art. 38, tweede lid Datenschutzgrundverordnung (Duitse Algemene verordening gegevensbescherming, DS-GVO). Daarin is bepaald dat het gewone ontslag van een functionaris gegevensbescherming niet is toegestaan. Dit geldt echter niet voor het ontslag op staande voet wegens dringende reden.

De hierboven beschreven ontslagbescherming geldt alleen in overheidsinstanties. Functionaris gegevensbescherming in niet-publieke organen genieten alleen bijzondere ontslagbescherming als de aanstelling van een functionaris gegevensbescherming verplicht is ingevolge art. 37 DS-GVO. Dit is alleen het geval als de kernactiviteit van het bedrijf bestaat uit verwerkingen die een uitgebreide, regelmatige en systematische controle van de betrokkenen vereisen of als de kernactiviteit bestaat uit een uitgebreide verwerking van bijzonder gevoelige persoonsgegevens.

Als de bepalingen inzake bijzondere ontslagbescherming voor functionarissen gegevensbescherming van toepassing zijn, genieten zij bijzondere ontslagbescherming gedurende de periode waarin zij hun functie uitoefenen en gedurende een jaar na het beëindigen van de functie.

Naast de functionaris gegevensbescherming genieten ook de milieufunctionaris (Immissionsschutzbeauftragte), de incidentenfunctionaris (Störfallbeauftragte), de functionaris afvalbeheer (Abfallbeauftragte), de functionaris stralingsbescherming (Strahlenschutz-beauftragte), en de functionaris waterbescherming (Gewässerschutzbeauftragte) bijzondere ontslagbescherming. Hun bijzondere ontslagbescherming komt overeen met die van de functionaris gegevensbescherming. De functionarissen voor gendervraagstukken (Gleichstellungsbeauftragte) genieten bijzondere ontslagbescherming zoals personeels-vertegenwoordigers ontslagbescherming genieten.

Juridisch advies

In dit artikel zijn drie beroepsgroepen beschreven die in Duitsland bijzondere ontslagbescherming genieten. De Duitse gang van zaken kan complex overkomen, maar deskundige begeleiding kan u hierbij helpen. Heeft u specifieke vragen over ontslag of ontslagbescherming in Duitsland of heeft u een ander vraagstuk rondom arbeidsrecht in Duitsland? Al 35 jaar staan wij klaar om Nederlandse ondernemers te helpen bij zakendoen in Duitsland. Neem gerust contact met ons op!